Trauma(sporen) in het lichaam
Een trauma is een ervaring of gebeurtenis uit het verleden die nog niet goed verwerkt is. Het gaat om de beleving van de persoon die het trauma heeft meegemaakt. Je kunt denken aan zaken zoals een plotseling overlijden, ongeval, oorlog. Maar ook emotionele verwaarlozing, seksueel misbruik, een scheiding of pesten kunnen voor een trauma zorgen. Mensen met een trauma ervaren dikwijls hevige emoties en gevoelens van machteloosheid of boosheid. Ook hebben ze vaak last van herbelevingen.
Verschilldende soorten trauma
Er zijn verschillende soorten trauma. Zo wordt gesproken van een ‘hard’ trauma als er sprake is van een gebeurtenis die een grote impact heeft op veel mensen. Vaak kan er een specifiek moment aan gekoppeld worden. Te denken valt aan natuurrampen, aanslagen of oorlogen. Eén specifiek moment is niet aanwezig bij een ‘zacht’ trauma. Het zijn vaak verschillende momenten geweest of langdurig. Te denken valt aan emotionele verwaarlozing of een onveilige thuissituatie. Het duurt bij een zacht trauma vaak langer voordat de negatieve gevolgen ervan zichtbaar worden. Deze gevolgen kunnen net zo heftig zijn als bij een hard trauma.
Lichamelijk trauma
Wanneer er over trauma gesproken wordt, gaat het meestal over mentale of emotionele trauma’s. Er kan echter ook lichamelijk trauma plaatsvinden. Een operatie of invasieve ingreep zijn een trauma voor het lichaam. Ook een ziekte is een trauma. In de meeste gevallen herstelt het lichaam goed en blijft er geen fysiek trauma achter. Soms is dit echter wel het geval. Dan kunnen chronische pijn of vermoeidheid opspelen. De pijn kan op verschillende plekken in het lichaam zitten. Dit is afhankelijk van het lichaamsdeel dat het trauma heeft ondergaan. Ook kan het zich uitten in hoofdpijn of darmklachten.
Lichaam en geest zijn één. Dus ook in het geval van lichamelijk trauma is het van belang de psychische gevolgen te erkennen en andersom. In deze blog ga ik niet verder in op trauma’s met een lichamelijke oorzaak.
Posttraumatische stressstoornis
Dan is er nog de posttraumatische stressstoornis. Ook deze ontstaat als er een ingrijpende gebeurtenis heeft plaatsgevonden. Deze stoornis heeft grote gevolgen voor het dagelijks leven. Iemand ervaart intense gevoelens zoals woede, hulpeloosheid, angst of afschuw. In het geval van een posttraumatische stressstoornis spelen hevige psychische klachten gedurende langere tijd.
De rol van ons zenuwstelsel
In bijna alle gevallen heeft trauma een impact op het functioneren van het lichaam. Dit komt doordat ons zenuwstelsel erbij betrokken is. Het gaat hier om ons autonome zenuwstelsel. Dit is het deel dat we niet bewust kunnen reguleren. Het regelt onder andere onze hartslag, de spijsvertering en de grootte van onze pupillen. Het wordt in tweeen verdeeld. Dit zijn het sympathische en het parasympathische deel. Het sympathische deel wordt actief als er gevaar dreigt. We willen vechten of vluchten. Onze hartslag en ademhaling gaan omhoog om ons hierop voor te bereiden. Het parasympathische deel wordt actief wanneer we rusten. We kunnen ontspannen, want het is veilig.
Bij een gevaarlijke situatie wordt ons sympathische zenuwstelsel geactiveerd. In eerste instantie willen we in de vecht- of vluchtmodus gaan. Als dat niet kan (bijvoorbeeld doordat we als kind mishandeld worden) komen we in de bevriezing terecht. We raken overweldigd, worden passief en gevoelloos of verdoofd. Normaliter zakt de spanning terug als een gevaarlijke situatie voorbij is. Het parasympathische deel neemt het dan weer over. In het geval van een trauma verloopt dit proces niet goed en blijft iemand in de spanning zitten. Hij neigt naar vechten, vluchten, óf bevriezen. Dit wordt ook wel de polyvagaal theorie genoemd.
De nervus vagus
De belangrijkste zenuw van het parasympathische zenuwstelsel is de nervus vagus. De term komt van het Latijnse ‘vagus’. ‘Vagus’ betekent zwerven. Dit is precies wat deze zenuw doet. Vanuit de hersenen ‘zwerft’ hij naar het hart, de longen, de maag, de darmen en nog vele andere organen. Hij speelt een essentiële rol bij herstel en het kunnen ontspannen. De nervus vagus doet zijn werk als we in ontspannen staat zijn. Maar óók wanneer we in de bevriezing schieten. Dit proces is herhaaldelijk gaande in het geval van trauma. De uitputting die hiermee samengaat is uiteraard niet gewenst. Dit geldt voor de uitputting die we zelf bewust ervaren. Het geldt echter ook voor de nervus vagus zelf. Langdurige uitputting leidt tot ziekte en verzuim op werk.
Oplossingen
Wat is de eerste stap naar herstel van een trauma? Dit is het herkennen en erkennen van de emotionele gevolgen van de traumatische gebeurtenis. Bij heftige trauma’s is professionele hulp gewenst. Er zijn verschillende therapieën en coaching om trauma op een goede manier te verwerken.
Enerzijds zijn beweging, aanraking en ademhaling goede therapievormen om de regulatie van het autonome zenuwstelsel te verbeteren. Een vorm van therapie zijn de TRE (Trauma Release Exercises). Hierbij leer je met verschillende oefeningen om opgebouwde spanning in het lichaam los te laten. Maar ook mindfulness, yoga en meditatie zijn zinvol om het detectiesysteem voor gevaar te temperen.
Een inmiddels wat bekendere vorm van traumatherapie is EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing). Hierbij vertel je de therapeut over de traumatische ervaring. Tegelijkertijd kijk je naar een bewegend object. De emotionele lading die op de gebeurtenis ligt vermindert hierdoor. Vervolgens kan de EFT (Emotional Freedom Technique) ingezet worden. Hiermee kunnen hevige emoties ontladen worden. Dit gebeurt door middel van kloppen op verschillende plekken op het lichaam.
Veel van deze therapieën zijn te combineren met meta cognitieve gedragstherapie. Je kunt vrijblijvend contact opnemen met MountainFit.
Blijf in ieder geval niet alleen rondlopen met een onverwerkt trauma, maar zoek hulp en boek een intakegesprek. Hulp vragen getuigd van kracht.
